vrijdag 29 mei 2015

De puntjes en de i: hoe een postkaart helpen kan

De Scala is afgebrand! 




Anneessensstraat 22. Op de plaats van het huidige filmzalencomplex UGC stond vroeger de filmzaal Metro en daarvoor de theaterzaal Scala, gebouwd in 1884. Die brandde af in januari 1906. Dat moet me wat geweest zijn! Ijzig koud was het; volgens de Gazet van Antwerpen (26 januari 1906) de koudste nacht van de hele winter tot dusver. De wanten vroren vast aan de handen van de brandweer “die het aldus langs den eenen kant zooveel te warm had als van den anderen te koud”. En dan moest er niet alleen geblust worden, maar ook nog honden en apen en een kat gered uit het gebouw. Om de mensen niet te vergeten, want de directeur, zijn vrouw en zijn dochtertje, Simonne, lagen te slapen toen de vlammen uitbraken. En volk, volk dat er kwam kijken, “van waar komen ze uit! Zouden sommige menschen soms in kousen en schoenen slapen, tegen dat er in 't holste van den nacht iets voorvalt?

Frans Lauwers, in "De Antwerpenaar en zijn Statiekwartier" (p. 75), dateert de brand in de Scala op vrijdag 26 januari. En de website die ik vond rond de zaal, Theater Scala, Anneessensstraat 28, Antwerpen, gaat daar helemaal in mee. Lauwers zal zich wel vergist hebben, op basis van de datum van de krant zelf. Het drama gebeurde op 25 januari vroeg in de ochtend, zoals trouwens ook al aangegeven wordt op enkele ansichtkaarten op diezelfde website. Bovendien is er mijn bron Alberta, die, niettegenstaande het slechte weer (“il fait un temps détestable”) is gaan kijken naar de brand en daarover een kaartje schrijft dat ze op 25 januari 1906 (poststempel bij vertrek: 25 janv 06, 19-20u) verstuurde aan Théo, een onderwijzer in Limal. “Tout est détruit, il n’en reste plus que les murs. ... Je t’enverrai un journal contenant tous les détails”.



Bij de brand zouden volgens Lauwers (of misschien: volgens de Nieuwe Gazet die hij als bron gebruikte?) een tweetal lichtgewonden zijn gevallen. Niets van aan, schrijft de Gazet van Antwerpen: “het voornaamste is dat de ramp slechts stoffelijke schade veroorzaakt. Van het geruchtmakend sensatie-titeltje, waarmede een blad zijnen verkoop poogde aan te blazen: ”Verscheidene pompiers gekwetst” is gelukkiglijk niets aan.” En de krant besluit, enigszins ironisch-cynisch: “Gesteld dat het gebouw der Anneessensstraat beschikt was om te verdwijnen, heeft het dat zoo ordentelijk mogelijk, en met de minst mogelijke schade gedaan”.

Ook de Gazet zat er wat dat betreft naast: in september 1906 vonden er al opnieuw evenementen plaats in de Scala.




Kijk ook naar de foto's!!


vrijdag 13 februari 2015

Bompa

Tous mes meilleurs voeux pour l’année 1914 t’accompagnent mon cher bon papa...

Een vooruitziende kleinzoon stuurde dit kaartje op 10 december 1913 vanuit Valparaiso naar zijn grootvader in Belgica, Amberes, 6 rue Kipdorp. De postkaart deed er meer dan 3 weken over en kwam uiteindelijk op 2 januari 1914 in Antwerpen toe.

De kleinzoon is Robert Grisar, voluit Robert Gustave Grisar, geboren in 1890 in Antwerpen als oudste zoon van Emile Grisar en Alice Delvaux. Hoe Robert precies in Valparaiso is terechtgekomen is me niet zo duidelijk. Maar als twintigjarige scheepte hij in 1910 vanuit Antwerpen en met domicilie in de Lange Gasthuisstraat, in op het stoomschip Amerika en kwam op 6 augustus aan in Ellis Island, VSA. Dat is allemaal terug te vinden op de site van de Liberty Ellis Foundation. En de Grisars hàdden al roots in Chili en Valparaiso. Een broer van zijn grootvader langs vaderszijde (Jules Armand Grisar, °15.6.1830) was rond 1850 consul van België in Chili.

Het was echter aan de andere grootvader, langs moederszijde, dat Robert zijn kaartje richtte: Frédéric Delvaux, afkomstig van Leuven, maar advocaat in Antwerpen en ook, van 1900 tot aan zijn dood in 1916, volksvertegenwoordiger voor de liberalen en (ere)voorzitter van de Liberale Vereniging van Antwerpen (zie zijn fiche in Odis)

Robert wenste zijn bon-papa veel succes toe met die functies. En hij sprak tegelijkertijd de hoop uit dat "le projet Poullet ne verra jamais le jour!". Dat zal dan wel gaan om Prosper Poullet (zie Odis), ook al van Leuven afkomstig, en ook volksvertegenwoordiger, maar dan voor de katholieken. Van 1911 tot 1918 was hij minister van Kunsten en Wetenschappen in de regering-De Broqueville I, die oorspronkelijk alleen uit katholieken bestond. En zou dat vermaledijde project misschien de wet Poullet kunnen zijn, die in 1914 de leerplicht invoerde voor de 6- tot 12-jarigen?

Volkomen terzijde, ik heb dit even moeten opzoeken, omdat ik intuïtief “grootvader” zou vertalen als “grand-père”:
Bon-papa : grootvader, zo lees ik in mijn onafscheidelijke Prisma Frans-Nederlands woordenboek (Utrecht : Spectrum, 1969). Dat boekje erfde ik van mijn vader, en dat is onweerlegbaar: zijn stempel prijkt nog op de franse titelpagina (voor diegenen die niet in een bibliotheek geboren of getogen zijn: dat is de titelpagina vóór de eigenlijke titelpagina, waarop meestal alleen de titel en de auteur voorkomen). Bon-papa. Et pour les flamands: bompa. Nu pas is me de oorsprong van dat woord duidelijk.





zondag 3 november 2013

Beminde Broeder

[Broechem, 28/10/1903]



Beminde Broeder,

Gij hebt gevraagt hoe het mee de Fannie is, héwel met vreugde kan ik U zeggen dat ze heel goed genezen is, ze kan weeral loopen gelijk een haas. De beesten gaan overdag nog altijd eenige uren uit. Gustaaf ge moest eens zien hoe groot de kalveren geworden zijn het is een pleizier om zien. Vader is van gedacht er nog bij te koopen.
Uwe liefhebbende zuster Clothilde

Zeer liefste Anna

[Antwerpen, 17/2/1906]



Zeer liefste Anna, wat is het toch lang geleden dat wij van elkander niets meer gehoord hebben, dit is toe te wijzen aan de erge drukte van het werk. Hoe gaat het met u allen liefste? Wij hopen dat de gansche de familie welvarend is.
Nu kom ik u uwe belofte herinneren, de carnaval komt aan dit ware de schoonste en aangenaamste gelegenheid om naar Antwerpen te komen en eenige dagen bij ons door te brengen. Nu ik reken op u liefste Anna, zoo ge durf weigeren ben ik boos hoor je! Ik verwacht dus een gunstig antwoord, en tracht te kunnen koomen zaterdag den 25 dezer. Verzin niet lang en décideere u maar snel. Maakt vele groeten van ons allen aan uwe lieve moeder, Hubert, Marie en gansch het huisgezin en gij allerliefste Anna [...] hartelijke omhels van uwe beste vriendin Emma

Beste Madame

[Antwerpen, 17/9/1912]



Beste Madame,

We hebben immer gewacht op eene kaart van uw met uw adres er op, maar ze kwam niet en nu schrijven we op goed valle het uit. Nu het doet ons buitengewoon genoegen te vernemen, dat gij allen gezond zijt. Wij zijn het God dank ook! Nog eens dank voor uwe mooie kaarten. We hoopen, dat het weder nu wat beter is, zoodat ge met wat meer droge pakken tehuis komen moget! Nu wees ook zoo goed onze hartelijke groeten over te brengen aan mr. Zaad en aan de kleinen een flinke kus.
Groetend,
Jozef

Lieve Kleine Anna

Anvers, 9 Fevrier 1903



Lieve Kleine Anna, uwe blinde en gebrekkelijke Grootmoeder is zeer ziek, bid goed voor haar, opdat de Goede God, haar verleene hetgeen voor haer het zaligste is, vergeet uwe goede ouders en mij ook niet in uwe gebeden; doet mijne eerbiedige groeten aen die eerwaerde Mère Prieure alsook aan die goede zuster Gerarda en ontvang lieve kleine van mij een dikken kus